نظام پیشنهادها و متغیرهای تاثیر گذار بر آن

تعاریف نظام پیشنهادها:

اگر نظام پیشنهادها را "روش رسمی پاداش دهی برای ترغیب کارکنان جهت تفکر خلاق در مورد وظایف کاری خود و محیط کار" تعریف کنیم (مارکس،1995) و یا نظام پیشنهادها را نظام پیشنهادها را "ساز و کاری رسمی (قاعده مند) برای اخذ، پردازش، انتخاب و پاداش دهی به ایده های کارکنان" بدانیم (کولی و همکاران،2001) نظام پیشنهادها را باید اولاً تعاملی بین "فرد" و "جریان غیررسمی (فاقد ضابطه) ایده ها" را به "تعامل رسمی بین فرد و سازمان" تبدیل کرده ایم. و ثانیاً با "ثبت و ضبط ایده ها" آن ها را از "دانش ضمنی کارکنان" به "ثروت عینی سازمان" تبدیل می کنیم.

پس نظام پیشنهادها را چه "مکانیزم رسمی برای تشویق کارکنان جهت ارایه پیشنهادها مفید و سازنده برای سازمان" دان و لوید، 1997) بخوانیم و چه "سازوکاری برای بهینه سازی سازمان و بهبود وضعیت کارکنان" (وود و برایسون،2009)، نظام پیشنهادها آن گاه موفق است که بتواند ضمن "حل معظلات سازمانی به نیازهای کارکنان پاسخ مثبت بدهد" (Liu, Nauta et al.,2010).

 

موفقیت نظام پیشنهادها حداقل در دو حوزه قابل ارزیابی است:

1-     اولا این نظام بایستی به "تسهیل مدیریت دانش" و "نوآوری سازمانی" منجر گردد.

2-     ثانیا باید به بسط "دموکراسی سازمانی" و "شنیده شدن صدای کارکنان" (نیازها و درخواست های تامین نشده آن ها) منجر شود.(فولر و همکاران،2001)، وان دیجک (Christiaan Van Dijk 2002) و فیربانکJames F. Fairbank) 2001).

 

عوامل مؤثر بر موفقیت نظام پیشنهادها کدامند؟

بعضی "آمادگی کارکنان" مهم ترین عامل کلیدی موفقیت در استقرار نظام پیشنهادها معرفی کرده اند. این محققین "آمادگی کارکنان" را مرکب از دو مولفه "مطلوبیت" و "توانمندی" دانسته اند. به این ترتیب که مولفۀ توانمندی کارکنان بر پیدایش ایده ها در ذهن افراد و مولفۀ مطلوبیت بر بیان و ارایه ایده توسط افراد موثر می باشند. (فرسه و همکاران،1999) و لی و اونگ تغییر موفق در سازمان  را منوط به آمادگی کارکنان دانسته اند. (Lai and Ong,2010) رابینسون و شرودر (2004) وجود "سازوکارهای سریع و ساده" برای اخذ پیشنهادها و ایده های کارکنان مهم ترین عامل کلیدی در موفقیت نظام پیشنهادها است.

سه متغیرهای اصلی سازمانی و موثر بر موفقیت نظام پیشنهادها :

1-سبک رهبری

2-فرهنگ سازمانی

3-ساختار و فرآیند سازمانی

ووری (2007) در مروری بر ادبیات پژوهشی مرتبط با مقایسه تطبیقی سازمان های دولتی و خصوصی و با مراجعه به آرای صاحب نظران قبلی نتیجه گرفته است که "محیط فعالیت" سازمان های دولتی و خصوصی متفاوت است و این تفاوت در نهایت خود را در بسیاری از متغیرهای درون سازمانی نظیر "سبک رهبری" و "فرهنگ سازمانی" و نیز "رفتار کارکنان" متجلی می سازد.

 

محیط سیاسی سازمانهای دولتی

به نظر ووری سازمان های دولتی اصولا از "محیط سیاسی" تاثیر می پذیرند و حال آن که سازمان های خصوصی تاثیرپذیری بیش تری از "محیط اقتصادی" دارند. این تفاوت در تاثیرپذیری از محیط اقتصادی یا سیاسی در نهایت خود را در "سبک رهبری" نشان می دهد. مدیران سازمان های خصوصی با ماموریت اقتصادی اداره می کنند و هدفشان حداکثرکردن سود است در حالی که، مدیران بخش دولتی در سازمان های متعلق به بخش عمومی با ماموریت اقتصادی (مثل شرکت های صنعتی و تولیدی دولتی) اشتغال دارند.  مدیرانی هم هستند که در سازمان های خصوصی با ماموریت غیر اقتصادی فعال هستند و در نهایت مدیرانی نیز هستند که در سازمان های دولتی با  ماموریت غیر اقتصادی فعالیت می کنند.

به این ترتیب مدیران طیفی از "منافع فردی" یا "مصالح عمومی" را در انتخاب سبک رهبری و شیوة مدیریتی خود لحاظ می کنند که از سبک اقتدارگرایانه در سازمان های متأثر از محیط سیاسی تا سبک رهبری مشارکتی در سازمان های متاثر از محیط اقتصادی متغیر است.

ادوارد براون و همکاران (2006) به تفاوت در تأثیرپذیری سازمان از محیط سیاسی و اقتصادی و نقش آن در تفاوت های مشاهده شده در فرهنگ سازمانی توجه کرده اند.  براساس نظریه این صاحب نظران در سازمان های دولتی متأثر از محیط سیاسی، ارزش های پایه ای فرهنگ سازمانی متفاوت از سازمان های بخش خصوصی متأثر از محیط اقتصادی و صنعتی است. در سازمان های بخش عمومی، عدالت، بی طرفی، شفافیت، قابلیت حسابرسی و اطاعت از مافوق، ارزش های پایه ای محسوب می گردند. حال آن که در سازمان های خصوصی متأثر از محیط اقتصادی و صنعتی ارزش هایی هم چون نوآوری، کارآیی و سودآوری و تداوم فعالیت های سازمان، ارزش های   پایه ای به شمار می روند.

از طرف دیگر ویلیامسون (2009) نشان داده است درجه تأثیرپذیری سازمان از محیط اقتصادی-صنعتی یا سیاسی می تواند بر ساختار (درجه رسمیت) و نیز، فرآیندهای سازمان و به طور مشخص بر مدیریت منایع انسانی سازمان موثر باشد.

به این ترتیب می توان فرضیاتی متناسب با ویژگی های سازمان های دولتی در مقایسه با سازمان های خصوصی به شرح زیر در مورد موفقیت نظام پیشنهادها مطرح و مورد آزمون قرار داد:

1 – عهده داشتن ماموریت اقتصادی-صنعتی سازمان  بر موفقیت نظام پیشنهادها تأثیری مثبت و معنی دار دارد.

2 – عهده داشتن ماموریت اقتصادی-صنعتی بر اتخاذ سبک رهبری مشارکتی تأثیری مثبت و معنی دار دارد.

3 – ماموریت سازمان (اقتصادی-صنعتی یا سیاسی-غیرصنعتی) تأثیری معنی دار بر جوّ سازمانی و فرآیندها  و ساختار سازمان  دارد

4 – جوّ سازمانی، سبک رهبری و فرآیندهای سازمانی تاثیری معنی دار بر موفقیت نظام پیشنهادها دارند.

5 – درجه آمادگی کارکنان تأثیری معنی دار در موفقیت نظام پیشنهادها دارد.